Nấm linh chi trong phòng và hỗ trợ kiểm soát đái tháo đường
ThS. Trương Văn Đạt và DS. Đinh Văn Toàn
Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh
Đái tháo đường và dịch tễ học
Theo Hiệp Hội đái tháo đường Hoa Kỳ 2004: “đái tháo đường là một nhóm các bệnh lý chuyển hóa đặc trưng bởi tăng glucose máu do giảm tiết insulin, khiếm khuyết hoạt động của insulin, hoặc cả hai. Tăng glucose máu mạn tính trong đái tháo đường sẽ gây tổn thương, rối loạn chức năng hay suy nhiều cơ quan, đặc biệt là mắt, thận, thần kinh, tim và mạch máu”.
Thống kê dịch tễ học của hiệp hội đái tháo đường quốc tế (IDF: International Diabetic Foundation), năm 1985 trên thế giới có 30 triệu người bị đái tháo đường, năm 2000 con số này nhanh chóng tăng lên là 171 triệu người, theo dự đoán năm 2030 thế giới sẽ có khoảng 366 triệu người chịu ảnh hưởng của đái tháo đường. năm 2000 Việt nam có gần 800 nghìn người mắc đái tháo đường và được dự đoán sẽ tăng lên 2,34 triệu người vào năm 2030.
Hiện nay, phác đồ điều trị đái tháo đường chủ yếu sử dụng insulin và/hoặc thuốc dạng uống, những thuốc này có thể giúp duy tùy đường huyết ở mức bình thường và ngăn chặn các biến chứng có thể xảy ra. tuy nhiên lại không có tác dụng hồi phục chức năng sinh lý tự nhiên của tuyến tụy, việc sử dụng kéo dài còn có nhiều tác dụng phụ như rối loạn chuyển hóa mỡ, tổn thương gan và thành mạch. Từ đó dẫn đến bệnh tim mạch, bệnh thận hoặc các biến chứng khác. Do vậy, việc tìm kiếm một loại thuốc hiệu quả điều trị cao và ít tác dụng phụ có ý nghĩa rất quan trọng. Vài năm gần đây, đông dược phát triển mạnh, các sản phẩm đông dược ngày càng chứng tỏ lợi thế từ thiên nhiên ít tác dụng phụ, hiệu quả điều trị không thua kém thuốc tây. Nấm linh chi (tên khoa học là Ganoderma lucidum) một dược liệu được coi là bảo vật trong y học cổ truyền của Trung Hoa đã được chứng minh có nhiều tác dụng trong hỗ trợ điều trị các bệnh về gan, huyết áp, tim mạch, đái tháo đường, HIV. Rất nhiều bệnh nhân đã kiểm soát tốt được đường huyết trong nhiều năm không có biến chứng khi sử dụng nấm linh chi đúng cách. Trong bài viết này, chúng tôi tiến hành tổng hợp và phân tích các nghiên cứu ứng dụng trên thế giới của nấm linh chi trong hỗ trợ điều trị đái tháo đường.
nghiên cứu tác dụng của linh chi trong hỗ trợ điều trị đái tháo đường
Trong cuốn sách《thần nông bản thảo kinh》là cuốn sách có lịch sử lâu đời nhất của y học cổ truyền Trung Hoa có viết: nấm linh chi vị đắng ngọt, tính bình, qui can tim, thận, phổi, sử dụng kéo dài giúp tăng cường sức khỏe, tăng tuổi thọ, trong khoảng 365 loài dược liệu thì nấm linh chi đứng trong số 10 loại quý nhất. Trong cuốn sách《Linh chi chữa bách bệnh》do nhà xuất bản Khoa Học Kỹ Thuật Thượng Hải phát hành có viết: nấm linh chi không chỉ trực tiếp làm hạ đường huyết mà còn làm tăng tác dụng điều trị của các thuốc điều trị đái tháo đường đang sử dụng. Khi chỉ số đường huyết ổn định, có thể căn cứ vào tình hình cụ thể mà giảm liều dùng của thuốc điều trị đái tháo đường và giảm tác dụng phụ của thuốc. Nấm linh chi có tác dụng bảo vệ gan nên có thể giảm tổn thương gan của các thuốc điều trị đái tháo đường dạng uống. Theo nhiều nghiên cứu hiện đại nấm linh chi nấm linh chi có chứa rất nhiều thành phần có hoạt tính sinh học, trong đó thành phần có tác dụng hạ đường huyết gồm có triterpenoids, polysaccharides, glycoproteins, và proteins.
Ganoderan B là thành phần có trong nấm linh chi có tác dụng ổn định nội tiết, nó có tác dụng tương tự insulin tham gia ức chế sự giải phóng acid béo. polysaccharides trong nấm linh chi làm giảm tỷ lệ mắc bệnh đái tháo type II (đái tháo đường không phụ thuộc insulin). Cơ chế hạ đường huyết của nấm linh chi là do cải thiện tuần hoàn máu tuyến tụy, cải thiện chức năng sinh lý của tuyến tụy, làm tăng nồng độ insulin huyết tương, thúc đẩy chuyển hóa đường. Với tác dụng kép là vừa tăng tiêu thụ đường của các tổ chức trong cơ thể và hoạt hóa enzym đóng vai trò quan trọng tiêu thụ đường ở gan nên có thể cải thiện lượng đường trong máu của bệnh nhân và chỉ số đường trong nước tiểu. Do vậy, làm chậm sự tiến triển của bệnh đái tháo đường, hồi phục chức năng của tế bào β ở đảo tụy, thúc đẩy tế bào β tiết insulin, giảm kháng insulin, điều tiết sự cân bằng trao đổi chất và mức độ bình thường của đường huyết từ đó lấy lại trạng thái khỏe mạnh cho người bệnh.
Tiến sĩ Zhang thuộc Khoa Dược lý trường Đại học Bejing đã nghiên cứu chứng minh polysaccharides trong nấm linh chi có tác dụng bảo vệ tế bào β của đảo tụy. nghiên cứu chỉ ra alloxan gây tổn thương tế bào đảo tụy và sản sinh ra các gốc tự do, làm mất khả năng tiết ra insulin. Nhưng sau khi được xử bằng polysaccharides tế bào β của đảo tụy không còn bị ảnh hưởng bởi alloxan nữa đồng thời không sản xuất ra các gốc tự do. Ngoài ra, chuột nhắt bị đái tháo đường type I được sử dụng polysaccharides khoảng 10 ngày. Kết quả cho thấy nấm linh chi làm tăng nồng độ insulin trong máu, giảm chỉ số đường huyết.
Bệnh viện Hoa Đông Thượng Hải tiến hành quan sát theo dõi 200 ca mắc đái tháo đường, trong đó 100 ca được sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường kết hợp nấm linh chi dạng viên nang và 100 ca khúc chỉ sử dụng thuốc hạ đường huyết dạng uống bình thường. Kết quả cho thấy 100 ca có sử dụng kết hợp cả nấm linh chi có tác dụng hạ đường huyết rõ ràng và kiểm soát đường huyết tốt hơn so với chỉ dùng thuốc điều trị đái tháo đường.
Năm 2000, một thử nghiệm lâm sàng được tiến hành tại Bệnh viện đa khoa Cựu chiến binh Taichung ở Đài Loan. Thử nghiệm lâm sàng gồm 46 bệnh nhân bị đái tháo đường tiền sử bệnh từ 6 đến 10 năm, chia làm 2 nhóm, trong đó 1 nhóm sử dụng 3 g linh chi mỗi ngày trong vòng 3 tháng và 1 nhóm không dùng linh chi. Kết quả cho thấy nhóm được điều trị bằng linh chi đã giảm chỉ số đường huyết sau ăn. Đa số bệnh nhân đái tháo đường type II có thể kiểm soát glucose máu lúc đói sau khi uống thuốc tây, nhưng thường rất khó để kiểm soát đường huyết sau khi ăn. về mặt này, nấm linh chi khắc phục sự hạn chế của thuốc tây trong điều trị đái tháo đường và như một liệu pháp điều trị hỗ trợ cho bệnh nhân bị đái tháo đường. Ngoài ra, kết quả báo cáo cho thấy nhóm bệnh nhân dùng linh chi giảm đáng kể huyết áp tâm thu và triglycerid trong máu cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Nghiên cứu lâm sàng được thực hiện tại khoa nội tiết của một bệnh viện ở Bắc Kinh Trung Quốc, trong 8 ca bệnh bị mắc đái tháo đường có 4 ca thuộc đái tháo đường phụ thuộc insulin và 4 ca khác không phụ thuộc insulin, được cho sử dụng dạng bột chiết xuất nấm linh chi 1 g/lần × 3 lần/ngày. Kết quả sau khi sử nấm nấm linh chi 2 tháng, tác dụng hạ đường huyết tương tự so với nhóm đối chứng dùng insulin (100 IU/ml × 60) hoặc thuốc điều trị đái tháo đường dạng uống (250mg/ngày).
Theo một số tài liệu điều trị của Y học Trung Hoa, điều trị đái tháo đường nên sử dụng kết hợp thuốc tây và việc sử dụng nấm linh chi hàng ngày. Một số cách sử dụng nấm linh chi cho thấy hiệu quả cao trong hỗ trợ điều trị đái tháo đường như sau:
Cách 1: Linh chi 20 g, chân giò lợn 1 cái, nấu trong khoảng 2 tiếng chắt nước uống.
Cách 2: Linh chi 10 g, dùng trực tiếp nước đun sôi pha như trà dùng hằng ngày.
Cách 3: Linh chi 15 g, hoài sơn 30 g nấu lấy nước uống.
Hình minh họa cách nấu nấm linh chi trường sinh:
Lấy khoảng 10 lát linh chi rửa sạch, ngâm nước khoảng 30 phút, sau đó bẻ nhỏ (nên dùng nồi sứ hoặc nồi đất để nấu)
Cho thêm nước tùy theo kích thước nồi, cho khoảng 500 ml nước, đun đến sôi
Khi sôi, đun nhỏ lửa thêm khoảng 15 phút, gạn nước ra bát để dùng
